Eşitsizliğin çeşitli boyutları vardır; kişiler arası, gruplar arası, ülkeler arası, ülkedeki bölgeler arası; paylaşımda eşitsizlik, sosyal haklarda eşitsizlik, fırsatlarda eşitsizlik vs. Bölgeler arası eşitsizlik bir etnik coğrafya ile örtüştüğünde, özellikle de o bölgedeki etnisite, devlete egemen olan etnisiteden farklı ise, bu defa eşitsizlik siyasi bir bağlamda çatışmanın zemini haline gelebilmekte ve meşruiyet kazandırmaktadır.
Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinin kalkınması için GAP, DAP, DAKAP, DOKAP… gibi bir dizi proje uygulanmış, bir dizi teşvik politikaları uygulanmış olmasına rağmen, hala neden kalkınma sağlanamamıştır? Bunun nedenlerinden biri, kağıt üzerinde çok vasıflı, diplomalı, kariyerli, yüksek mevkilerde oturan uzmanların saha gerçekliğinden uzak olmaları, planların dünyanın farklı yerlerindeki kitabi bilgilerden esinlenildiği ile ilgilidir. Hiç biri küçük bir işletmeyi bile işletmemiş ve bunu pratikte başarabildiğini kanıtlamamıştır. Köyü kalkındırmadan söz edenler köyde gidip bizzat bir proje uygulama zahmetine girmemiştir, kooperatifçilikten söz edenler bir kooperatif kurmamıştır ve hangi zorlukların aşılması için, devletin üst mevkilerinde hangi kolaylaştırıcıların yasalaştırılması gerektiğini bilmezler, üstelik kitabi bilginin dışında bölge sosyolojisini de yerinde bilmezler. İkinci bir nedeni de kalkınmanın gerçekte iç dinamiklerle, saha gerçekliğine uygun şekilde ve aktörlerin kendileri tarafından içselleştirilerek olması gerekliliğidir. Dışarıdan gelen kısmi teşvikler, içeride doğru bir program yoksa, kısmi ilerlemenin ötesine geçemez.
Bu çalışma, eşitsizlik teorisini farklı birkaç perspektiften irdeleyerek, sunulan modele önce fikri altyapı hazırlamaktadır. Çünkü mevcut liberal ekonomik sistem ve liberal siyasal sistemlerin kendi işleyişlerinden doğan yapısal eşitsizlikler vardır. Liberal ekonomideki üretici hegemonyasının tezahürü olan arz-talep dengesi yerine burada, tüketimin kalkınma için araçsallaştırıldığı ve birçok eşitsizliği dengelediği yeni bir model sunulmaktadır. Bu model temelinde Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinin kalkınmasının sağlanması yanında, Türkiye veya dünyanın başka yerlerindeki az-gelişmiş bölgelerin kalkınması da aynı yolla sağlanabilecektir. Bununla birlikte küçük esnaf, küçük üretici, küçük perakendecilerin büyük fabrikalar ve marketler zinciri karşısında işlerini koruyabilecekleri, hatta piyasada örgütlü bir hakimiyet kurabilecekleri, işsizliğin azaltıldığı bir modeldir bu. Çünkü bakkalın, mahalle manavının, zanaatkarın, iki ineği olan köylünün, bir dönüm tarlası olan çiftçinin büyük sermaye karşısında ayakta durması gün geçtikçe zorlaşmaktadır.
Buradaki model daha adil, daha insani, daha sağlıklı bir kalkınma modeli önermektedir.
YAZAR HAKKINDA
Yazar 1996 yılından beri Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinin kalkınması için bir model geliştirmek üzere hem teorik hem de pratik çalışmalar yapmaktadır.
Teorik olarak gerekli altyapıya sahiptir; Ekonomi, İşletme, Uluslararası İlişkiler, Sosyoloji, Siyaset ve Sosyal Bilimler, Endüstri Mühendisliği, Halkla İlişkiler gibi eğitimlere lisans, yüksek lisans ve doktora seviyesinde sahiptir.
Pratik olarak Kalkınma Kooperatiflerini bizzat kurmuş, onlarca projeyi bizzat yapmış, ulusal ve uluslar arası kaynak bularak bu projeleri uygulamış ve 300 dolayında aileyi (yaklaşık 2800 hane halkına denk gelir) iş sahibi yapmıştır. Arıcılık, Cevizcilik, Küçük/büyük baş hayvancılık, küçük işletme projeleri bizzat uyguladıkları arasındadır. Gönüllü olarak STK’lar kurmuş ve birçok sosyal girişim projesi uygulamıştır. Hakkari Yüksekova’da bölge ve ülke hayvancılığının tüm sorunlarını çözecek bir hayvancılık modelini 1997’de başlatmıştır (girişimi farklı gerekçelerle yarıda kaldı).
